همان مطلبی که بارها به شیوه های گوناگون شنیده اید یا مطالعه کرده اید. پوشاک در کوهنوردی در حال حاضر یک صنعت تخصصی، یک بازار پر رونق اقتصادی و یک ضرورت غیر قابل انکار در کوهنوردی به خصوص در برنامه های زمستانی و ارتفاعات بلند است.

جنس لباس

لباس های مناسب برای کوهنوردی از الیاف مختلفی تهیه می شوند. این الیاف به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم می شوند.

1. الیاف طبیعی: در دوران اولیه کوهنوردی تنها الیاف موجود الیاف طبیعی بودند. این الیاف غالبا آب را به خود جذب می کنند که این مسئله در حالت کلی مناسب نیست.

1.1. پنبه: در صورت خشک بودن مناسب است ولی اگر خیس شود خاصیت عایقی خود را از دست می دهد و برای خشک شدن نیاز به زمان زیادی دارد به همین دلیل اطمینان به پنبه یا کتان برای گرم ماندن کار خطرناکی است ولی از طرف دیگر در هوای گرم پنبه باعث تهویه خوب و خنک شدن شما می شود همچنین شما را از نور خورشید محافظت می کند.

1.2 پشم: نسبت به پنبه رطوبت کمتری جذب می کند. بنابراین آب کمتری در خود نگه می دارد و برای خشک شدن هم به زمان کمتری نیاز دارد. زمانی که پشم خیس می شود الیاف آن مانند پنبه به هم نمی چسبند در نتیجه مقداری هوای مرده در این الیاف باقی می ماند در نتیجه خاصیت عایقی خود را با نسبت کمتری حفظ می کند. این خاصیت پشم (عدم چسبندگی الیاف) باعث شده که پشم ماده اولیه خوبی برای تهیه جوراب باشد. اشکال اساسی پشم در وزن سنگین و حجم زیاد آن است. هرچه مرحله تولید پشم کوتاهتر باشد (به پشم خام نزدیکتر باشد) عایق بهتری در مقابل آب خواهد بود. پشم تحریک کننده خارش در پوست است اما بعضی از انواع آن مثل مرینوس در تماس با پوست نرم و راحت هستند. پشم نسبت به الیاف مصنوعی در تماس با پوست قابلیت جذب رطوبت بیشتری دارد. الیاف پشم بر خلاف الیاف مصنوعی در مجاورت حرارت ذوب نمی شوند و آخر اینکه پشم در تماس با سطوح لغزنده مثل برف اصطکاک بیشتری تولید می کند پس برای ترمز کردن در سطوح شیب دار مناسب است.

2.الیاف مصنوعی: الیاف مصنوعی تقریبا جایگزین الیاف طبیعی در کوهنوردی شده اند. اکثر الیاف مصنوعی خاصیت هیدرو فوبیک (تمایل به جذب آب کمتر) دارند. البته باید ذکر کرد که الیاف مصنوعی هم مقداری آب و رطوبت جذب می کنند ولی بر خلاف الیاف طبیعی، این رطوبت در بین الیاف جای می گیرد نه درون الیاف، به همین دلیل وقتی الیاف مصنوعی خیس می شوند می توان آن ها را چلاند و بقیه آب باقی مانده در الیاف به سرعت تبخیر خواهد شد.

2.1 پولستر و پولی پروپیلن: ساختار این گونه الیاف به گونه ای است که می توانند عرق بدن را به شکل فتیله ای از خود عبور دهند برای همین برای لایه ی مجاور پوست مناسب هستند. این الیاف آب را به خود جذب نمی کنند. پولی پروپیلن در تماس با پوست تا حدی ایجاد خارش می کند و پس از مدتی استفاده ممکن است بوی نامطبوع بدهد ولی پولیستر در تماس با بدن نرمتر است و بوی بد کمتری دارد.

پولستر و پولی پروپیلن اگر در لایه مجاور پوست استفاده شوند، به صورت عایق هم به حفظ گرمای بدن کمک می کنند. ولی این نوع الیاف در برابر باد مقاومت ندارند. غالبا لباس های ساخته شده از پولستر و پولی پروپیلن سبک وزن هستند، ولی بعضی از نمونه ها هم حجم زیادی اشغال می کنند.

2.2 نایلون: این ماده به صورت وسیعی در صنایع مختلف استفاده می شود. برای پوشاک، بسته به مراحل مختلف تولید خواص مختلفی به خود می گیرد ولی به طور کلی از نایلون در لایه بیرونی استفاده می شود. همه انواع نایلون قدرت و دوام زیادی دارند.

اکثر انواع نایلون در مقابل باد مقاوم هستند. نقص نایلون در این است که آب را به خود جذب می کند (مخصوصا اگر خوب عمل آوری نشده باشد) و خشک شدن آن هم به آرامی صورت می گیرد.

و نکته آخر هم اینکه: زمانی که دو یا چند الیاف با هم مخلوط می شوند، خواص نهایی الیاف ترکیب شده مابین خواص الیافی است که به عنوان مواد اولیه مصرف شده اند. برای نمونه لباسی که حاوی 80% پولیستر و 20% اسپاندکس خاصیت کش آمدن بیشتر و جذب رطوبت فتیله ای کمتری نسبت به پولیستر خالص دارد.

جنس لباس های کوهنوردی

الیاف ضد آب- تنفسی: لباس های ضد باران یا آب معمولا از جنس نایلون یا مواد ترکیبی نایلون است. از آنجا که نایلون به خودی خود ضد آب نیست این نوع لباس ها خاصیت ضد آبی خود را از سایر الیاف می گیرند. این نوع لباس ها برای لایه بیرونی استفاده می شوند.

1.لایه پوششی ضد آب- غیر تنفسی: آسان ترین روش این است که لباس نایلونی را با یک لایه غیرتنفسی مثل پولی اورتین بپوشانند، نتیجه؛ یک لباس سبک و ارزان می شود که مقابل ساییدگی و کپک زدگی مقاوم نیست. ایراد عمده این گونه لباسها غیر تنفسی بودن آن است. در عین حال که مانع ورود آب از بیرون به داخل می شود در مقابل به عرق و بخار متصاعد شده از بدن هم اجازه ی خروج نمی دهد در نتیجه در طی یک فعالیت نیمه سنگین بدنتان خیس خواهد شد و احساس گرمای شدید خواهید کرد (چون آب تبخیر نمی شود تا دما را با خود از بدن خارج کند) و به محض در آوردن لباس بدلیل خیس بودن بدن سرمای شدیدی احساس خواهید کرد و ممکن است دچار تراژدی سرمازدگی شوید. اگر از این نوع لباس ها استفاده می کنید حتما چند دست لباس اضافی همراه داشته باشید تا بتوانید لباس های خیس خود را عوض کنید و خشک بمانید. این گونه لباس ها بیشتر در فرود که بدن تعرق کمتری انجام می دهد استفاده می شوند.

2. لایه پوششی ضد آب-تنفسی: این گونه لایه ها بخار آب را از خود عبور می دهند ولی آب مایع از آنها عبور نمی کند. در هر سانتیمتر از این لایه میلیاردها سوراخ بسار ریز وجود دارد که فقط مولکول های ریز بخار آب را عبور می دهند ولی کلونی های مولکول های آب که بزرگتر هستند از این سوراخ ها رد نمی شوند. ایجاد این چنین سوراخ هایی هزینه زیادی در بر دارد به همین دلیل این لایه ها گران هستند.

3. لایه چسباندنی ضدآب-تنفسی ممبرانی: معروف ترین این ممبران ها گورتکس است. فرق این لایه با لایه ی ضدآب- تنفسی در این است که لایه ی عبور دهنده ی بخار آب به طور جداگانه بر روی نایلونتولید می شود. واضح است که این لایه از لایه ضد آب- تنفسی گران تر خواهد بود.

هر چند لایه های تنفسی خیلی بهتر از لایه های غیرتنفسی هستند ولی همچنان ایراد هایی دارند. اگر فعالیت سنگینی داشته باشید و بیش از حد عرق کنید (که در صعودها زیاد اتفاق می افتد) لباس از درون خیس می شود و باعث بسته شدن سوراخ ها خواهد شد و لباس دیگر تنفس نخواهد کرد؛ همچنین اگر آب باران آنقدر نباشد که آب بر روی لباس بلغزد، آب بر روی لباس می ماند و باعث بسته شدن سوراخ ها می شود. قدرت تنفس لباس به موارد بسیار گوناگونی بستگی دارد ولی همواره افزایش قدرت تنفس لباس با افزایش قیمت همراه است.

چگونه از لباس هایی که قدرت تنفسی دارند، مراقبت کنیم؟

تمام گونه های لباس های تنفسی بسیار حساس و ظریف هستند. معمولا کوهنوردان با تجربه از لباس های ارزان تر ضد باد استفاده می کنند و لباس تنفسی خود را برای مواقع ضروری تر نگه می دارند ولی آن را همیشه "روی" کوله می گذارند که در دسترس باشد.

عرق، گل و هر گونه کثیفی، باعث بسته شدن سوراخ ها می شوند؛ در نتیجه مانع تنفس لباس می شوند. ممکن است بعضی شوینده ها و پاک کننده ها باعث از بین رفتن لایه های لباس شوند؛ پس در رابطه با چگونگی تمیز نگه داشتن لباستان، حتما از فروشنده سوال کنید.

گرچه لباس های تنفسی باید همیشه تمیز باشند تا بیشترین کاردهی و بیشترین طول عمر را داشته باشند ولی از طرفی شستن آن ها پس از هر بار استفاده هم نمی تواند ایده خوبی باشد چون حرکت دورانی ماشین لاسشویی باعث از بین رفتن یا جدا شدن لایه ضد آب رویی لباس می شود.

لایه ضد آب این لباس ها طوری طراحی شده که آب بر روی آن بلغزد، اگر آب بر روی سطح لباس جاری نمی شود می توانید با اتو کشیدن (با دمای کم) یا قرار دادن در خشک کن چرخان این خاصیت را احیا کنید.